Elektrikli araçlar için otomotiv üreticileri yeni teknoloji kullanımı ve dengeli bir geçiş süreci amaçlarken, bu bataryaların geri kazanımına yönelik çalışmalar ve yatırımlar da hızlanmış görünüyor. Küresel batarya geri kazanım pazarının önümüzdeki yıllarda %10'luk bir yıllık büyüme ortalaması ile 2030 yılında 40 milyar dolar düzeyine ulaşması bekleniyor. Dolayısıyla başlıktaki sorunun zor bir cevabının olmadığını belirtebiliriz.

Elektrikli araç batarya ömrü aracın kullanım durumuna göre 8 ila 20 yıl aralığında seyrediyor. Elektrikli araç bataryalarınin doğada ciddi çevre sorunlarına neden olabilmesi çevrecileri ve ülke yönetimlerini endişelendiriyor. Bu bataryaların içerdiği kurşun, lityum ve kobalt gibi ağır metaller hem havada hem suda hem de toprakta ciddi bir çevre kirliliği yaratıyor. Sürdürülebilir bir çevre döngüsü açısından bu tehlikenin ortadan kaldırılması gerekiyor. Ayrıca bataryalardaki değerli metallerin geri kazanımı ve randımanlı bir şekilde dönüştürülmesi ekonomik getirisi yüksek bir fırsat penceresi yaratıyor.

Elektrikli araç pazarının büyüme potansiyeline bakıldığında ise, lityum-iyon bataryaların 2028 sonrasında üretime yeterince karşılayamayacağı ve bu nedenle geri kazanıma daha çok gereksinim duyulacağı tahmin ediliyor.

Bu nedenlerle elektrikli araçların ömrünü tamamlamış olan bataryalarının doğru yöntemlerle geri kazanımı otomotiv üreticileri ve çevre açısından kritik bir öneme sahip.

Elektrikli araç bataryalarının geri kazanımı için özel tesislere ihtiyaç var. Bu tesislerde etkin bir ayrıştırma / zararlı bileşenlerin çıkarılması / geri kazanılabilir materyalin geri kazanımı sırasıyla sürece dahil ediliyor. Bu tesisler elektrikli araç markalarının batarya üreticilerinin veya geri kazanım firmalarının olabiliyor. 

Türkiye’de batarya geri dönüşümü için geri kazanım firmaları veya il ve ilçe belediyeleri tarafından kurulmuş özel tesisler bulunuyor. Talebin artması nedeniyle sadece elektrikli araç bataryalarını hedef kitle olarak alan geri kazanım tesisleri için de birçok firmanın yatırım haberleri duyuluyor. Henüz pazar doyuma ulaşmış değil bu sektör yatırımları birkaç firmayla sınırlı kalıyor. Elektrikli araç pazarı toplam sıfır araç pazarının yaklaşık %10-15’ine denk geldiği için bu araçların beklenen batarya ömrü için asgari 5-6 yıldan önce ekonomik bir değer yaratabilecek bir geri dönüşüm pazarı pek olası değil.  Ancak elektrikli araç pazarının bu şekilde büyümesi önümüzdeki dönemde bu yatırımlara ivme kazandıracak.

Elektrikli araç bataryası geri kazanım tesislerinin geleceği ile ilgili en önemli veri, batarya fabrikaları ile ilgili yatırımlar. Türkiye’de, 2030'a kadar 80 gigavatsaat depolama hedefine yönelik olarak enerji sektörünün hücre ve batarya fabrikası kurmak amacıyla attığı yatırım amaçlı imzaların tutarı Aralık 2024 itibarıyla 1 milyar doları aşmış bulunuyor. Ülkemizde  halen 2 pil hücresi üretim tesisi (Aspilsan ve Pomega) ve muhtelif ölçeklerde 100 civarında lityum-iyon batarya üretim tesisi aktif faaliyette bulunuyor (AA).

Batarya sektörünün büyümesi ve geri kazanım ihtiyacının elektrikli araç bataryalarınden dolayı artması gibi nedenlerle önümüzdeki yıllarda batarya geri dönüşüm pazarında büyümenin artacağı tahmin ediliyor.

Bu bilgilerden hareket edildiğinde yeterince büyük bir hacme henüz gelmemiş olan sektörde halen elektrikli araç kullananların eski bataryalarını geri dönüştürme konusunda sıkıntı yaşadıkları düşünülebilir. Ancak 8 yıl-160.000 km. garantisi ile tüketiciye sunulan üretici firma garantilerinin büyük kısmı henüz bitmedi.  Batarya ömrünün bitmesi ise toplam gücünün %70’in altına düşmesi durumunda sözkonusu. Bu batarya otomobil için az olsa da hala çok verimli bir batarya olarak kabul edildiği için evlerde ve iş yerlerinde enerji sağlamak için kullanılma olanağı var. Özellikle daha küçük işler için kullanılan eski bataryalar jeneratör olarak kullanılabiliyor.

Batarya geri kazanımında işlemler için aşağıdaki 3 adım bulunuyor:

1. Öncelikle ömrü bitmiş araç bataryaları ayrıştırılarak geri kazanıma uygun bölümleri çıkarılıyor.
2. Ardından bataryanın içindeki zararlı materyal özel kimyasal işlemlerle ayrılarak tamamen zararsız hale geliyor
3. En sonunda ayrıştırılan bölümler yeni batarya üretimi için kullanılarak sürüdürülebilirlik sağlanıyor.

Geri kazanılan elektrikli araç bataryalarınden en çok enerji depolama tesislerinde faydalanılıyor. Ev, işyeri ve şebekelerde, enerji yedekleme sistemlerinde ve güneş enerjisinde geri kazanılmış bataryalar kullanım alanı bulabiliyor.